Isi Kandungan
Pendahuluan
Dalam dunia kewangan Islam, isu tentang insurans dan takaful sering menjadi perdebatan. Ada yang mendakwa bahawa semua bentuk insurans, termasuk takaful, adalah haram kerana mengandungi unsur riba, gharar, dan qimar.
Antara rujukan yang sering dikemukakan ialah fatwa daripada Majlis Hay’at Kibar al-‘Ulama’ Arab Saudi pada tahun 1977, yang memutuskan bahawa insurans konvensional haram. Namun, adakah pandangan ini turut merangkumi takaful yang kini diamalkan secara meluas di dunia Islam?
Artikel ini akan membincangkan perbezaan pendapat ulama, konsep asas takaful, dan keputusan badan-badan fatwa antarabangsa.
Pandangan Ulama Tentang Insurans dan Takaful
Pertama, pendapat mengharamkan semua bentuk insurans.
Sebahagian ulama, termasuk Majlis Hay’at Kibar al-‘Ulama’ Arab Saudi, berpendapat bahawa semua bentuk insurans, termasuk insurans kesihatan dan perniagaan, adalah haram kerana:
- Riba (faedah yang dilarang): Berlaku apabila syarikat insurans memberikan pampasan lebih besar daripada jumlah premium yang dibayar, atau sebaliknya.
- Gharar (ketidakpastian): Wujud kerana pencarum tidak pasti sama ada mereka akan menerima manfaat daripada insurans yang dibayar.
- Qimar (perjudian): Unsur spekulasi timbul apabila pencarum membayar premium tanpa jaminan akan mendapat pulangan.
- Memakan Harta Secara Batil: Syarikat insurans mendapat keuntungan daripada sumbangan pencarum tanpa memberikan barangan atau perkhidmatan yang jelas.
Kedua, pendapat membenarkan takaful.
Sebaliknya, majoriti ulama dan badan fatwa antarabangsa membenarkan takaful kerana konsepnya berbeza daripada insurans konvensional. Mereka berpendapat:
- Takaful berasaskan kontrak tabarru’ (derma), di mana peserta secara sukarela menyumbang ke dalam dana bersama untuk membantu sesiapa yang memerlukan.
- Konsep ta’awun (tolong-menolong) dan pembahagian risiko bersama menggantikan unsur riba dan gharar.
- Pengurus takaful hanya bertindak sebagai wakil (wakalah), yang bertanggungjawab mengurus dana tanpa mengambil keuntungan daripada risiko peserta.
- Pelaburan dana dijalankan mengikut prinsip syariah, tanpa melibatkan riba atau perniagaan yang haram.
Pandangan Badan Fatwa Dunia Tentang Takaful
Pertama, Majma’ Fiqh al-Islami (OIC Fiqh Academy), 1985.
Memutuskan bahawa insurans konvensional adalah haram, tetapi takaful yang berasaskan konsep tabarru’ dan ta’awun adalah halal kerana tidak melibatkan riba, gharar, atau qimar.
Kedua, Majlis Penasihat Syariah Bank Negara Malaysia (BNM).
Menegaskan bahawa produk takaful di Malaysia mematuhi prinsip syariah, dengan kawalan ketat terhadap pengurusan dana dan pelaburan.
Ketiga, AAOIFI (Accounting and Auditing Organization for Islamic Financial Institutions).
Mengiktiraf model takaful sebagai patuh syariah selagi ia mematuhi konsep tabarru’, ta’awun, dan wakalah.
Keempat, Majlis Fatwa Kebangsaan Malaysia.
Pada tahun 1979, Majlis Fatwa Kebangsaan memutuskan bahawa insurans konvensional adalah haram kerana unsur riba, gharar, dan qimar. Namun, pada tahun 1984, mereka mengesahkan bahawa takaful adalah halal kerana berasaskan konsep tolong-menolong dan derma.
Perbezaan Utama Antara Insurans Konvensional dan Takaful
| Aspek | Insurans Konvensional | Takaful |
|---|---|---|
| Kontrak | Jual beli (mua’malah tijariyyah) | Derma (tabarru’) dan tolong-menolong (ta’awun) |
| Pemilikan Dana | Menjadi hak syarikat insurans | Milik bersama peserta |
| Keuntungan | Syarikat insurans mengambil keuntungan daripada premium peserta | Pengurus takaful hanya mendapat yuran pengurusan |
| Pelaburan | Melibatkan riba dan perniagaan tidak patuh syariah | Dilaburkan mengikut prinsip syariah |
| Risiko | Risiko ditanggung oleh syarikat insurans | Risiko dikongsi bersama peserta |
Adakah Takaful Benar-Benar Patuh Syariah?
Takaful diiktiraf sebagai alternatif patuh syariah oleh majoriti ulama kontemporari kerana:
- Ia menyingkirkan unsur riba dengan menggantikan konsep jual beli dengan tabarru’.
- Unsur gharar dikurangkan kerana dana tabarru’ digunakan untuk membantu peserta yang memerlukan, bukan untuk keuntungan syarikat.
- Tidak terdapat unsur qimar kerana peserta tidak “berjudi” untuk mendapat pampasan; sebaliknya, mereka menderma dengan niat membantu sesama manusia.
Namun, penting untuk memastikan bahawa syarikat takaful benar-benar mematuhi prinsip syariah, terutamanya dalam aspek pelaburan dan pengurusan dana. Sebarang penyimpangan daripada prinsip tabarru’ dan ta’awun boleh menyebabkan produk tersebut menjadi tidak patuh syariah.
Kesimpulan
Walaupun terdapat pandangan yang mengharamkan semua bentuk insurans termasuk takaful, pendapat ini tidak mewakili konsensus ulama dunia.
Majoriti ulama dan badan fatwa antarabangsa telah mengesahkan bahawa konsep takaful adalah halal kerana ia berasaskan tabarru’, ta’awun, dan wakalah, yang selari dengan prinsip syariah.
Oleh itu, dakwaan bahawa “tidak wujud insurans Islamik atau takaful Islamik” tidak tepat, kerana takaful telah terbukti sebagai alternatif patuh syariah yang sah dan diiktiraf di seluruh dunia.
Sebagai umat Islam, penting untuk memahami perbezaan antara insurans konvensional dan takaful agar dapat membuat pilihan kewangan yang mematuhi syariah. Jika masih ragu-ragu, rujuklah kepada pakar kewangan Islam atau badan fatwa tempatan untuk mendapatkan panduan yang tepat.
Allahu A’lam.